Drs. M.H. (Michiel) Bartels

Gemeentelijk archeoloog voor West-Friesland en Texel

over:

"De Slag op de Zuiderzee, 1573. Een ommekeer in de 80-jarige oorlog."

Het was oorlog in Nederland, koning Filips II eiste in zijn rijk gehoorzaamheid en gaf geen ruimte voor een nieuwe koers. Macht, geloofsvrijheid en handelsbelangen botsten. Twee strijdmachten, de opstandelingen in het Noorderkwartier en de troepen van de regering van Alva, stonden tegenover elkaar, te land, maar ook ter zee. De rebellie van de geuzen wankelde maar toch sloten steeds meer Hollandse steden, behalve Amsterdam, zich bij de Opstand aan.

Alva en zijn stadhouder Bossu grepen nietsontziend in. De bevolking van Naarden werd uitgemoord. Haarlem viel na een beleg van vele maanden ten koste van duizenden slachtoffers. Nu moest ook met het Noorderkwartier worden afgerekend. Alkmaar kwam onder vuur en overwon op het land de Spanjaarden. Een kolossaal gevecht om de macht op de Zuiderzee was aanstaande. De beslissende slag begon op 11 oktober 1573 en werd voor de kust van Hoorn met meer dan 50 grote schepen uitgevochten. De vloot van de geuzen won. Het was niet minder dan een vernedering voor de regering en de machtsverhoudingen in Holland waren veranderd.

Een selectie van alle bekende historische, militaire, kunsthistorische, archeologische en bouwhistorische aspecten over de Slag op de Zuiderzee komen ter sprake in de lezing. Het is het relaas van een machthebber die zijn tegenstander, de bevolking van Hollands Noorderkwartier, ernstig onderschatte. Zo komt De Slag heel dichtbij.

Michiel Bartels (Amsterdam, 1965) trad in 1979 toe tot de Nederlandse archeologie. Zijn eerste opgraving deed hij nabij het oude paleis ’t Loo in Apeldoorn als lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis. In de eerste jaren mocht hij met de NJBG en vooral de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek mee op talloze opgravingen, waaronder de Waalkade in Nijmegen. Hier hielp hij diepe beerputten op te graven. Hij studeerde Archeologie met de nadruk op de middeleeuwen aan het vermaarde ‘IPP‘ van de Universiteit van Amsterdam. Hij groef veel met de Archeologische Dienst van Amsterdam in de hoofdstad zelf maar ook op Oud-Diemen. Hij studeerde af op de stadkern van het Hanzestadje Hasselt. Daarna zette Michiel zijn werk voort bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek als onderzoeksassistent en materiaalspecialiste en startte een groot beerputtenproject. Uit dit project werd in 1999 het boek ‘Steden in Scherven’ geboren. Vele andere publicaties zouden volgen. https://independent.academia.edu/MichielBartels

Na omzwervingen bij de archeologie van de Betuweroute als projectleider en in de commerciële archeologie was Michiel Bartels van 1999 tot 2008 gemeentelijk archeoloog van Deventer. Vanaf 2008 is Michiel Bartels gemeentelijk archeoloog voor Hoorn, West-Friesland en Texel. Vanuit Hoorn is nu 15 jaar gebouwd en vormgegeven aan Archeologie West-Friesland, een professionele ambtelijke intergemeentelijke organisatie voor archeologisch advies en onderzoek.
www.archeologiewestfriesland.nl
In 2023 was de stad Hoorn het middelpunt van diverse activiteiten in het kader van de viering van 400 jaar Slag op de Zuiderzee. Een fraaie publicatie verscheen en het nationale archeologiecongres werd hier gehouden. Michiel Bartels is gehuwd, woont in Hoorn en heeft twee uitgevlogen kinderen.

prof. mr. J.E.J. (Corien) Prins

hoogleraar recht en informatisering

over:

"Adviseren over langetermijn regeringsbeleid: een kijkje in de keuken van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR)"

In deze lezing zal prof. Prins nader ingaan op de taakopdracht van de WRR, hun agendering en de rol van de WRR bij het aangaan van de uitdagingen waar we in Nederland de komende jaren voor komen te staan. Zij zal bespreken op welke wijze zij wetenschappelijke inzichten benutten in hun werk. Ook zal zij ingaan op kwesties rondom onafhankelijkheid en de spanning tussen korte- en langetermijnbeleid.

Corien Prins is sinds 1994 hoogleraar recht en informatisering aan de Universiteit van Tilburg. Momenteel is zij tevens voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), de belangrijkste adviseur van de regering. Prins studeerde in Leiden Slavische Taal- en Letterkunde en Rechten. Zij is lid van Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen (KHMW).

prof. dr. M. (Max) Nieuwdorp

hoogleraar Inwendige Geneeskunde, in het bijzonder diabetes mellitus

over:

"Wij zijn onze hormonen"

Max Nieuwdorp werkt als internist en endocrinoloog bij het AMC-UvA en doet onderzoek naar de rol van darmbacteriën bij het ontstaan van diabetes, leververvetting (steatose) en hart- en vaatziekten. Naast directeur van de diabetesafdeling en het laboratorium voor Experimentele Vasculaire Geneeskunde van het Academisch Medisch Centrum, werkt Nieuwdorp ook als diabetesonderzoeker bij het VU Medisch Centrum Amsterdam en gastprofessor aan het Wallenberg-laboratorium van de Universiteit van Göteborg. Door gebruik te maken van fecale transplantaties onderzoekt Nieuwdorp de causale rol van darmbacteriën die betrokken zijn bij het ontstaan van bovengenoemde ziektes en of het mogelijk is om met een specifieke behandeling (door dergelijke bacteriestammen aan te vullen via vloeistoffen of ziekteverwekkers te elimineren via vaccinatie) de ziekte te beïnvloeden. of zelfs het beloop van deze ziekten voorkomen. Nieuwdorp werkt sinds 2012 bij het AMC-UvA, waar hij sindsdien ook hoofdonderzoeker is. Momenteel begeleidt hij een groep van twaalf promovendi en drie postdoctorale onderzoekers die onderzoek doen naar bovengenoemde vraagstukken. Nieuwdorp ontvangt verschillende subsidies, waaronder een Vidi-subsidie uit 2014 van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), en maakt deel uit van verschillende nationale (CVON) en internationale (FP7) onderzoeksconsortia. De komende periode zal Nieuwdorp zich richten op het opzetten van een Amsterdams diabetescentrum, waarin hoogwaardige zorg wordt gecombineerd met translationeel onderzoek en onderwijs met als doel het verlagen van de morbiditeit en mortaliteit bij dit snel groeiende aantal patiënten.

Prof. dr. ir. F.P. (Floris) de Lange

Hoogleraar in Perceptie en Cognitie

over:

"Zien is geloven"

Prof de Lange en zijn team richten zich in hun onderzoek op de vraag hoe onze hersenen de wereld begrijpen. Hersenen transformeren voortdurend continue stromen van multimodale input in betekenis. De leidende hypothese van zijn Predictive Brain Lab is dat de hersenen een voorspellingsmachine zijn die voortdurend hypotheses genereert over wat er in het verschiet ligt. Deze "verbeelding van de toekomst" stelt het brein in staat om efficiënt informatie te verwerken, verbanden te leren en optimale beslissingen te maken. In zijn lezing, zal Prof de Lange ons meenemen in recent hersen-onderzoek dat laat zien hoe het brein onze werkelijkheid construeert, op basis van zowel de binnenkomende informatie als onze verwachtingen.

Floris de Lange heeft zowel zijn masters Artificial Intelligence als zijn PhD Cognitive Neuroscience cum laude behaald aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Kort daarna heeft hij het Predictive Brain Lab bij het Donders Instituut opgezet en is sinds 2018 hoogleraar Waarneming en Cognitie aan de Radboud Universiteit. De Lange heeft diverse prijzen en een groot aantal subsidies voor zijn onderzoek ontvangen, waaronder een ERC Starting Grant, Veni- en Vidi subsidie en een Toptalent-subsidie van NWO en de prestigieuze Heineken Young Scientist Award (2012) voor Cognitiewetenschap.

Prof. dr. ir. F.A. (Sander) Bais

Emeritus hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Santa Fe Institute

over:

"Quantessence: de Quintessence van Quantum "

In deze voordracht reflecteren we op een van de grootste wetenschappelijke revoluties aller tijden. We treden een wereld binnen waarin onze natuurlijk intuïties en ervaringskennis faalden en waar een radicaal andere werkelijkheid zich aan ons heeft geopenbaard. Hoewel de kwantumtheorie zoals die aan het begin van de 20ste eeuw ontstond in eerste instantie alleen de microscopische atomaire wereld betrof, weten we nu dat deze theorie zich op alle schalen manifesteert. Het kwantumdenken heeft dramatische consequenties voor onze kijk op, en interpretatie van, de werkelijkheid maar heeft ook geleid tot grote technologische en daarmee ook maatschappelijke omwentelingen. Hiervan is ook het nu ophanden zijnde tijdperk van de kwantuminformatica een sprekend voorbeeld. We gaan in deze voordracht in op enkele simpele voorbeelden uit het microscopische en macroscopische domein en uit de kwantuminformatica. Deze zijn ontleend aan mijn driedelige boek over de kwantumwereld dat deze winter zal uitkomen bij Amsterdam Umiversity Press.

Sander Bais is een bekend theoretisch fysicus die verbonden was aan de Universiteit van Amsterdam en het Santa Fe Institute. Hij heeft belangrijke bijdragen geleverd aan de fysica van elementaire deeltjes, van de gecondenseerde materie en de astrofysica. Hij is de succesvolle auteur van een aantal populariserende boeken die in zo’n 15 talen zijn verschenen

Prof. dr. ir. D. (David) Lentink

Hoogleraar Biomimetica

over:

"Hoe vogels vliegen"

Prof. Lentink en zijn team richten zich op het begrijpen van elk aspect van vogelvlucht om vliegende robots te verbeteren. Dit omdat vogels verder, langer en betrouwbaarder vliegen in complexe visuele en windomgevingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een multidisciplinaire lens die biomechanica, sensomotorische controle en evolutionaire biologie integreert met lucht- en ruimtevaarttechniek, robotica en aerodynamica om zo ons systeembegrip van vogelvluchten te vergroten. De experimentele benaderingen variëren van het vliegen van vogels in speciaal ontworpen vliegarena's, het scannen van hun 3D-vorm met hoge snelheid en het ontrafelen van hun musculoskeletale controlestrategieën tot het maken van innovatieve directe aerodynamische krachtmetingen tijdens de vlucht. Prof. Lentink zal in zijn lezing laten zien hoe dit -en andere lopende onderzoeken in zijn lab- de inspiratie vormt voor het ontwerp van nieuwe biohybride “soft morphing luchtrobots” die in zijn laboratorium rondvliegen.

David Lentink heeft een BS en MS in Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek (Aerodynamica, Technische Universiteit Delft) en een PhD in Experimentele Zoölogie cum laude (Wageningen Universiteit). Tijdens zijn doctoraat bezocht hij gedurende 9 maanden de afdeling Bio-ingenieurswetenschappen van het California Institute of Technology om de vlucht van insecten te bestuderen. Zijn postdoctorale opleiding aan Harvard was gericht op het bestuderen van vogelvlucht. Voordat hij naar Groningen verhuisde, leidde hij zijn onderzoekslaboratorium voor vogelwindtunnels op Stanford. Publicaties variëren van technische tijdschriften tot coverpublicaties in Nature en Science. Hij is alumnus van de Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, ontvanger van de Nederlandse Academische Jaarprijs en NSF CARRIÈREPRIJS, hij werd in 2013 erkend als een van de 40 wetenschappers onder de 40 door het World Economic Forum, door de National Academy of Engineering als Gilbreth Lecturer, en hij is de inaugurele winnaar van de Steven Vogel Young Investigator Award.

Prof. dr. J.H. (Joke) Meijer

Professor Neurofysiologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum

over:

"De biologische klok."

Vanaf het begin van de evolutie is het leven blootgesteld geweest aan de afwisseling van dag en nacht. Organismen die vroeg in de evolutie ontstonden, zoals eencellige algen, hebben een intern mechanisme ontwikkeld om beter om te kunnen gaan met de voorspelbare veranderingen in de omgeving. Met een interne ‘biologische klok’ konden deze algen anticiperen op de opkomst van de zon, en naar diepere zeelagen afdalen nog voordat de schadelijke uv-stralen het wateroppervlak bereikten. Hiermee heeft de biologische klok een groot voordeel opgeleverd voor de overlevingskansen, niet alleen van algen maar ook van alle planten en dieren die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. Sommige diersoorten hebben zich vooral aangepast aan de nacht (nachtdieren), zoals vleermuizen en kleine zoogdieren. Anderen zijn vooral overdag actief zijn, zoals de mens. Onze biologische klok ligt diep in onze hersenen en is in staat is om onze gehele hersenen, en daarmee ons hele lichaam, ritmisch actief te maken. Hierdoor zijn wij overdag veel beter in staat om taken uit te voeren dan in de nacht, terwijl onze slaap in de nacht beter en dieper is dan overdag. Door de afwisseling van licht tijdens de dag, en donker tijdens de nacht, blijft de biologische klok in de pas lopen met de dagen en nachten in de buitenwereld (synchronisatie). Bovendien is de klok in staat om de seizoenen te herkennen, zodat dieren zich op het juiste moment van het jaar voorplanten. In de afgelopen 50 jaar is er een exponentiele toename in het gebruik van kunstverlichting. Deze lijkt onschuldig maar is het niet. Kunstmatige verlichting tijdens de nacht doorbreekt, na ongeveer 3,5 miljard jaar evolutie, het natuurlijke ritme in licht en donker waar al het leven op aarde afhankelijk van is.

Een verstoring van de biologische klok heeft nadelige gevolgen voor onze lichamelijke en mentale gezondheid. Ziekten zoals hart en vaatziekten, kanker, diabetes en depressiviteit kunnen hiervan het gevolg zijn. Een van die verstorende bronnen is de grote hoeveelheid licht die in de nacht geproduceerd wordt. Dit wordt tegenwoordig simpelweg aangeduid als ‘lichtvervuiling’. De verstorende effecten raken niet alleen de mens, maar ook veel diersoorten en planten, en daarmee de fragiele ecosystemen die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. In mijn lezing zal ik verder ingaan op al deze zaken.

Joke Meijer studied neurosciences at Leiden University, and finished her PhD in 1985 on the Neurophysiology of the mammalian circadian pacemaker. She is currently head of the neurophysiology group of the Leiden University Medical Center, and she conduct biomedical and neuroscientific studies on the central mammalian clock. This clock is located at the base of the brain in the suprachiasmatic nuclei. She is appointed as a fellow of the Royal Academy of Sciences and have obtained a full Professorship in 2007. She is also appointed as a visiting professor at Oxford University and ‘Member at Large’ of the Society for Research on Biological Rhythms. Her work is characterized by a multidisciplinary approach, combining electrophysiological recordings with modern imaging techniques. Over the past ten years, She has gained interest in theoretical aspects of the circadian system and complexity, and she is collaborating with theoretical physicists. She is a member of the Dutch Royal Society of Sciences, and of the board of NWO (Dutch Organization for Scientific Research) that has successfully launched a new program on Complexity.