Home Lezingen Excursies Discussiegroepen Genootschap Historie Lidmaatschap Bestuur Statuten Contact Downloads
kop-afbeelding
Koninklijk Genootschap Physica
Natuur- en Letterkundig genootschap

"Nemo Solus Satis Sapit"
opgericht te Alkmaar in 1782

Hoofdmenu

Bijeenkomsten Koninklijk Genootschap Physica

Elke eerste maandag van de maanden oktober tot en met april (een enkele uitzondering daargelaten) organiseert het Genootschap een lezing op wetenschappelijk niveau. De lezingen vinden normaal gesproken plaats in het Wijkcentrum "Thuis in Overdie", Van Maerlantstraat 8-10, 1813BH Alkmaar. Iedere bijeenkomst begint om 20.00 uur precies en duurt tot 22.00 uur.

Het programma voor het komende seizoen vindt u onder 'Lezingen'.
Welke lezingen er in het recente verleden zijn geweest, vindt u onder 'Eerdere lezingen'.

Wilt u lid worden? kijkt u dan op de pagina 'Lidmaatschap'.

Op 4 maart 2024 sprak:
spreker
prof. dr. M. (Max) Nieuwdorp

hoogleraar Inwendige Geneeskunde, in het bijzonder diabetes mellitus

over:

"Wij zijn onze hormonen"

Max Nieuwdorp werkt als internist en endocrinoloog bij het AMC-UvA en doet onderzoek naar de rol van darmbacteriën bij het ontstaan van diabetes, leververvetting (steatose) en hart- en vaatziekten. Naast directeur van de diabetesafdeling en het laboratorium voor Experimentele Vasculaire Geneeskunde van het Academisch Medisch Centrum, werkt Nieuwdorp ook als diabetesonderzoeker bij het VU Medisch Centrum Amsterdam en gastprofessor aan het Wallenberg-laboratorium van de Universiteit van Göteborg. Door gebruik te maken van fecale transplantaties onderzoekt Nieuwdorp de causale rol van darmbacteriën die betrokken zijn bij het ontstaan van bovengenoemde ziektes en of het mogelijk is om met een specifieke behandeling (door dergelijke bacteriestammen aan te vullen via vloeistoffen of ziekteverwekkers te elimineren via vaccinatie) de ziekte te beïnvloeden. of zelfs het beloop van deze ziekten voorkomen. Nieuwdorp werkt sinds 2012 bij het AMC-UvA, waar hij sindsdien ook hoofdonderzoeker is. Momenteel begeleidt hij een groep van twaalf promovendi en drie postdoctorale onderzoekers die onderzoek doen naar bovengenoemde vraagstukken. Nieuwdorp ontvangt verschillende subsidies, waaronder een Vidi-subsidie uit 2014 van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), en maakt deel uit van verschillende nationale (CVON) en internationale (FP7) onderzoeksconsortia. De komende periode zal Nieuwdorp zich richten op het opzetten van een Amsterdams diabetescentrum, waarin hoogwaardige zorg wordt gecombineerd met translationeel onderzoek en onderwijs met als doel het verlagen van de morbiditeit en mortaliteit bij dit snel groeiende aantal patiënten.

Op 5 februari 2024 sprak:
spreker
Prof. dr. ir. F.P. (Floris) de Lange

Hoogleraar in Perceptie en Cognitie

over:

"Zien is geloven"

Prof de Lange en zijn team richten zich in hun onderzoek op de vraag hoe onze hersenen de wereld begrijpen. Hersenen transformeren voortdurend continue stromen van multimodale input in betekenis. De leidende hypothese van zijn Predictive Brain Lab is dat de hersenen een voorspellingsmachine zijn die voortdurend hypotheses genereert over wat er in het verschiet ligt. Deze "verbeelding van de toekomst" stelt het brein in staat om efficiënt informatie te verwerken, verbanden te leren en optimale beslissingen te maken. In zijn lezing, zal Prof de Lange ons meenemen in recent hersen-onderzoek dat laat zien hoe het brein onze werkelijkheid construeert, op basis van zowel de binnenkomende informatie als onze verwachtingen.

Floris de Lange heeft zowel zijn masters Artificial Intelligence als zijn PhD Cognitive Neuroscience cum laude behaald aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Kort daarna heeft hij het Predictive Brain Lab bij het Donders Instituut opgezet en is sinds 2018 hoogleraar Waarneming en Cognitie aan de Radboud Universiteit. De Lange heeft diverse prijzen en een groot aantal subsidies voor zijn onderzoek ontvangen, waaronder een ERC Starting Grant, Veni- en Vidi subsidie en een Toptalent-subsidie van NWO en de prestigieuze Heineken Young Scientist Award (2012) voor Cognitiewetenschap.

Op 8 januari 2024 sprak:
spreker
Prof. dr. ir. F.A. (Sander) Bais

Emeritus hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Santa Fe Institute

over:

"Quantessence: de Quintessence van Quantum "

In deze voordracht reflecteren we op een van de grootste wetenschappelijke revoluties aller tijden. We treden een wereld binnen waarin onze natuurlijk intuïties en ervaringskennis faalden en waar een radicaal andere werkelijkheid zich aan ons heeft geopenbaard. Hoewel de kwantumtheorie zoals die aan het begin van de 20ste eeuw ontstond in eerste instantie alleen de microscopische atomaire wereld betrof, weten we nu dat deze theorie zich op alle schalen manifesteert. Het kwantumdenken heeft dramatische consequenties voor onze kijk op, en interpretatie van, de werkelijkheid maar heeft ook geleid tot grote technologische en daarmee ook maatschappelijke omwentelingen. Hiervan is ook het nu ophanden zijnde tijdperk van de kwantuminformatica een sprekend voorbeeld. We gaan in deze voordracht in op enkele simpele voorbeelden uit het microscopische en macroscopische domein en uit de kwantuminformatica. Deze zijn ontleend aan mijn driedelige boek over de kwantumwereld dat deze winter zal uitkomen bij Amsterdam Umiversity Press.

Sander Bais is een bekend theoretisch fysicus die verbonden was aan de Universiteit van Amsterdam en het Santa Fe Institute. Hij heeft belangrijke bijdragen geleverd aan de fysica van elementaire deeltjes, van de gecondenseerde materie en de astrofysica. Hij is de succesvolle auteur van een aantal populariserende boeken die in zo’n 15 talen zijn verschenen

Op 11 december 2023 sprak:
spreker
Prof. dr. ir. D. (David) Lentink

Hoogleraar Biomimetica

over:

"Hoe vogels vliegen"

Prof. Lentink en zijn team richten zich op het begrijpen van elk aspect van vogelvlucht om vliegende robots te verbeteren. Dit omdat vogels verder, langer en betrouwbaarder vliegen in complexe visuele en windomgevingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een multidisciplinaire lens die biomechanica, sensomotorische controle en evolutionaire biologie integreert met lucht- en ruimtevaarttechniek, robotica en aerodynamica om zo ons systeembegrip van vogelvluchten te vergroten. De experimentele benaderingen variëren van het vliegen van vogels in speciaal ontworpen vliegarena's, het scannen van hun 3D-vorm met hoge snelheid en het ontrafelen van hun musculoskeletale controlestrategieën tot het maken van innovatieve directe aerodynamische krachtmetingen tijdens de vlucht. Prof. Lentink zal in zijn lezing laten zien hoe dit -en andere lopende onderzoeken in zijn lab- de inspiratie vormt voor het ontwerp van nieuwe biohybride “soft morphing luchtrobots” die in zijn laboratorium rondvliegen.

David Lentink heeft een BS en MS in Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek (Aerodynamica, Technische Universiteit Delft) en een PhD in Experimentele Zoölogie cum laude (Wageningen Universiteit). Tijdens zijn doctoraat bezocht hij gedurende 9 maanden de afdeling Bio-ingenieurswetenschappen van het California Institute of Technology om de vlucht van insecten te bestuderen. Zijn postdoctorale opleiding aan Harvard was gericht op het bestuderen van vogelvlucht. Voordat hij naar Groningen verhuisde, leidde hij zijn onderzoekslaboratorium voor vogelwindtunnels op Stanford. Publicaties variëren van technische tijdschriften tot coverpublicaties in Nature en Science. Hij is alumnus van de Jonge Akademie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, ontvanger van de Nederlandse Academische Jaarprijs en NSF CARRIÈREPRIJS, hij werd in 2013 erkend als een van de 40 wetenschappers onder de 40 door het World Economic Forum, door de National Academy of Engineering als Gilbreth Lecturer, en hij is de inaugurele winnaar van de Steven Vogel Young Investigator Award.

Op 6 november 2023 sprak:
spreker
Prof. dr. J.H. (Joke) Meijer

Professor Neurofysiologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum

over:

"De biologische klok."

Vanaf het begin van de evolutie is het leven blootgesteld geweest aan de afwisseling van dag en nacht. Organismen die vroeg in de evolutie ontstonden, zoals eencellige algen, hebben een intern mechanisme ontwikkeld om beter om te kunnen gaan met de voorspelbare veranderingen in de omgeving. Met een interne ‘biologische klok’ konden deze algen anticiperen op de opkomst van de zon, en naar diepere zeelagen afdalen nog voordat de schadelijke uv-stralen het wateroppervlak bereikten. Hiermee heeft de biologische klok een groot voordeel opgeleverd voor de overlevingskansen, niet alleen van algen maar ook van alle planten en dieren die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. Sommige diersoorten hebben zich vooral aangepast aan de nacht (nachtdieren), zoals vleermuizen en kleine zoogdieren. Anderen zijn vooral overdag actief zijn, zoals de mens. Onze biologische klok ligt diep in onze hersenen en is in staat is om onze gehele hersenen, en daarmee ons hele lichaam, ritmisch actief te maken. Hierdoor zijn wij overdag veel beter in staat om taken uit te voeren dan in de nacht, terwijl onze slaap in de nacht beter en dieper is dan overdag. Door de afwisseling van licht tijdens de dag, en donker tijdens de nacht, blijft de biologische klok in de pas lopen met de dagen en nachten in de buitenwereld (synchronisatie). Bovendien is de klok in staat om de seizoenen te herkennen, zodat dieren zich op het juiste moment van het jaar voorplanten. In de afgelopen 50 jaar is er een exponentiele toename in het gebruik van kunstverlichting. Deze lijkt onschuldig maar is het niet. Kunstmatige verlichting tijdens de nacht doorbreekt, na ongeveer 3,5 miljard jaar evolutie, het natuurlijke ritme in licht en donker waar al het leven op aarde afhankelijk van is.

Een verstoring van de biologische klok heeft nadelige gevolgen voor onze lichamelijke en mentale gezondheid. Ziekten zoals hart en vaatziekten, kanker, diabetes en depressiviteit kunnen hiervan het gevolg zijn. Een van die verstorende bronnen is de grote hoeveelheid licht die in de nacht geproduceerd wordt. Dit wordt tegenwoordig simpelweg aangeduid als ‘lichtvervuiling’. De verstorende effecten raken niet alleen de mens, maar ook veel diersoorten en planten, en daarmee de fragiele ecosystemen die in de loop van de evolutie ontstaan zijn. In mijn lezing zal ik verder ingaan op al deze zaken.

Joke Meijer studied neurosciences at Leiden University, and finished her PhD in 1985 on the Neurophysiology of the mammalian circadian pacemaker. She is currently head of the neurophysiology group of the Leiden University Medical Center, and she conduct biomedical and neuroscientific studies on the central mammalian clock. This clock is located at the base of the brain in the suprachiasmatic nuclei. She is appointed as a fellow of the Royal Academy of Sciences and have obtained a full Professorship in 2007. She is also appointed as a visiting professor at Oxford University and ‘Member at Large’ of the Society for Research on Biological Rhythms. Her work is characterized by a multidisciplinary approach, combining electrophysiological recordings with modern imaging techniques. Over the past ten years, She has gained interest in theoretical aspects of the circadian system and complexity, and she is collaborating with theoretical physicists. She is a member of the Dutch Royal Society of Sciences, and of the board of NWO (Dutch Organization for Scientific Research) that has successfully launched a new program on Complexity.

Op 2 oktober 2023 sprak:
spreker
Prof. dr. M.J. (Mark) Post

Professor of Sustainable Industrial Tissue Engineering

over:

"Medische technologie om duurzaam vlees te maken."

Sinds de start van de wetenschappelijke ontwikkeling van kweekvlees in 2005 zijn grote stappen gezet om deze medische technologie om te zetten in een voedselproductieproces. Terwijl sommige ontwikkelingen gebaseerd blijven op resultaten en concepten die zijn afgeleid van het veel grotere en beter gefinancierde onderzoek naar regeneratieve geneeskunde, dwingen extra uitdagingen de kweekvlees bedrijven en wetenschappers om uiteenlopende routes te volgen. De onvoorstelbare schaal van cel-/weefselproductie en de behoefte aan goedkope productie zijn uitdagingen van technische en logistieke aard. Niet alleen rigoureuze optimalisatie van bestaande processen, maar ook nieuwe wetenschappelijke ontwikkeling is nodig om deze uitdagingen te overwinnen, bijvoorbeeld het vertragen van veroudering van volwassen stamcellen tijdens kweek. Biomaterialen en coatings spelen een grote rol in deze innovatie, net als productie. Om de productiekosten te verlagen, zullen grondstoffen die traditioneel van farmaceutische kwaliteit zijn, worden vervangen voor analoga van voedingskwaliteit en waarschijnlijk ruwere hydrolysaten. Consument gerelateerde uitdagingen van meer ethische aard zijn ook verschillend tussen medische en voedseltoepassingen. De behoefte aan cel- en weefselcultuur zonder dierlijke componenten, weglaten van antibiotica en, voor sommige consumenten, genetische modificatie, beperken de oplossingsruimte die beschikbaar is voor ontwikkelaars van kweekvlees en voor benodigde materialen. Tegelijkertijd zijn consumenten steeds meer bereid om vlees alternatieven te accepteren, waardoor het veld een aanzienlijke duw in de rug krijgt. Gezien het enorme potentieel voor verbetering en uitbreiding van toegepaste tissue engineering voor voedsel, zal dit een spannende wetenschappelijke onderneming zijn voor de komende 30 jaar, terwijl de eerste producten in de komende jaren op de markt zullen komen.

Mark Post is an MD, PhD and professor of Sustainable Industrial Tissue Engineering at Maastricht University. His main research includes engineering of tissues for medical applications and consumer products, which has led to the development of cultured beef from bovine skeletal muscle stem cells. In August 2013, he presented the world’s first hamburger from cultured beef. He is CSO and co-founder of two companies, MosaMeat and Qorium that will commercialize cultured meat and cultured leather.